چک‌لیست حرفه‌ای برای ارزیابی قراردادهای تجاری بین‌المللی
بر اساس اصل کلیدی: تناسب قرارداد با هدف تجاری طرفین
در ارزیابی هر قرارداد بین‌المللی، معیارهای بسیاری مطرح می‌شوند؛ اما یک اصل مادر وجود دارد که شاه‌کلید ارزیابی حرفه‌ای است:
آیا این قرارداد با هدف تجاری واقعی طرفین هم‌راستا و متناسب است؟
هر بند از قرارداد باید در خدمت این سؤال باشد.
در ادامه، چک‌لیست ارزیابی قرارداد را با محوریت این اصل مشاهده می‌کنید:
۱. تعریف دقیق و عملیاتی موضوع قرارداد
• آیا کالا یا خدمت تعریف‌شده، با نیاز تجاری واقعی طرفین منطبق است؟
• آیا مشخصات فنی یا کیفی ذکرشده، در عمل قابل تحویل و بررسی هستند؟
۲. تعادل و تناسب در تعهدات مالی و تجاری
• آیا شروط پرداخت (مبلغ، ارز، زمان، شیوه پرداخت) با ریسک‌های تجاری متناسب‌اند؟
• آیا منافع حاصل از قرارداد، بین طرفین به‌شکل واقع‌بینانه توزیع شده است؟
۳. قابلیت اجرا و تطبیق با ساختار عملیاتی دو طرف
• آیا فرآیندهای تحویل، تأیید، تسویه، داوری و فسخ، در عمل قابل اجرا هستند؟
• آیا قرارداد به‌گونه‌ای نوشته شده که در شرایط واقعی (مثلاً تاخیر در حمل یا افزایش نرخ ارز) انعطاف‌پذیر باقی بماند؟
۴. شفافیت در مدیریت ریسک‌ها و اختلافات احتمالی
• آیا مکانیزم حل اختلاف (داوری، میانجی‌گری، دادگاه) با ریسک‌های قراردادی هماهنگ است؟
• آیا بند فورس‌ماژور متناسب با صنعت، منطقه جغرافیایی و نوع معامله تنظیم شده؟
۵. وضوح حقوقی و زبانی (Clear Language)
• آیا متن قرارداد برای طرفین (و وکلای احتمالی آن‌ها) شفاف و بدون ابهام است؟
• آیا واژگان تخصصی تعریف شده‌اند؟
۶. انطباق با قوانین حاکم و مقررات تجارت بین‌الملل
• آیا قرارداد به قوانین قابل اجرا (Governing Law) و مراجع صالح (Jurisdiction) به‌درستی اشاره دارد؟
• آیا مقررات بین‌المللی مانند Incoterms، UCP، CISG و غیره، به‌درستی اعمال شده‌اند؟
۷. منع دور زدن، محرمانگی و رعایت مالکیت فکری
• آیا قرارداد از لحاظ جلوگیری از دور زدن طرفین (Non-circumvention) و حفظ اسرار تجاری، کامل است؟
• آیا انتقال دانش فنی یا اطلاعات اختصاصی، تحت پوشش بند محرمانگی قرار دارد؟
نتیجه‌گیری: چرا اصل تناسب مهم‌ترین معیار است؟
یک قرارداد می‌تواند از نظر حقوقی بی‌نقص باشد اما در عمل منجر به اختلاف، زیان یا عدم تحقق اهداف شود.
قرارداد خوب، قراردادی است که نه‌تنها حقوقی صحیح، بلکه تجاری هوشمندانه باشد.
پس، همیشه از خود بپرسید:
“آیا این قرارداد، با هدف تجاری واقعی من یا مشتری‌ام هماهنگ است؟”
واژه‌نامه اصطلاحات کلیدی قراردادهای بین‌المللی:
Fit for Commercial Purpose تناسب قرارداد با نیازها و اهداف تجاری واقعی طرفین.
Governing Law قانونی که بر تفسیر و اجرای قرارداد حاکم است.
Jurisdiction مرجع رسیدگی به اختلافات ناشی از قرارداد.
Incoterms مجموعه قواعد بین‌المللی برای تفسیر اصطلاحات تجاری رایج در تجارت بین‌الملل.
Force Majeure رویدادهای غیرقابل پیش‌بینی که مانع اجرای تعهدات قراردادی می‌شوند (مثل جنگ، زلزله، تحریم).
Arbitration Clause بند مربوط به ارجاع اختلافات به داوری خصوصی به‌جای دادگاه.
Confidentiality Clause تعهد طرفین به حفظ اسرار و اطلاعات محرمانه.
Non-circumvention Clause بندی که مانع از دور زدن واسطه‌ها یا معرف‌ها در فرآیند همکاری می‌شود.
CISG کنوانسیون بین‌المللی فروش کالا که برخی اصول قراردادهای بین‌المللی را تنظیم می‌کند.
UCP (Uniform Customs and Practice) قواعد متحدالشکل اتاق بازرگانی بین‌المللی درباره اعتبارات اسنادی.
برای مطالعه نکات بیشتر و دریافت مشاوره حرفه‌ای تنظیم و بازبینی قراردادهای صادراتی و بین‌المللی:
Mashvarat.com
